Berlijn – die Kulturbrauerei & der Dicke Hermann
Prenzlauer Berg is de brouwerijenwijk van Berlijn. Op een paar vierkante kilometer zitten zes voormalige brouwerijen. Niet geheel toevallig trouwens, de ‘berg’ leende zich uitstekend voor het aanleggen van klimaatneutrale bierkelders. De overeenkomsten tussen de brouwerijen zijn opvallend. Allemaal halverwege de 19e eeuw opgericht, allemaal begin vorige eeuw gesloten. Allemaal behouden. Allemaal een andere functie. De verschillen zijn ook opvallend. Waar de ene brouwerij een soort Westergasfabriek is geworden, is in de ander een coöperatie voor handwerkbedrijfjes ontstaan.
Ruim 150 jaar na de bouw herken je de brouwerijen nog steeds in één oogopslag. Wel zien ze er flink verweerd uit, op de Schultheiss-Brauerei na. Het ziet er piekfijn uit bij de Schultheiss-Brauerei. Niet gek, het brouwerijgebied is compleet gesaneerd tot wat tegenwoordig KulturBrauerei heet. Er is een parkeergarage voor 250 auto’s onder gebouwd, er zit een bioscoop, een theater, een limousineservice, een supermarkt, een dansschool en een nachtclub. Kortom, veel cultuur voor een breed publiek. Dat kostte ruim 51 miljoen euro. Veel geld, maar daar staat tegenover dat die voorzieningen waarschijnlijk meer hadden gekost als ze nieuw waren gebouwd. Die brouwerij is eigendom van de stad zelf, dus ze hebben er een flinke pot met geld tegenaan gegooid. De keuze voor de nieuwe bestemming is niet zo vreemd. Al vanaf de jaren ’70, dus ruim voor de val van de Muur, kwam jong en hip Oost-Berlijn hier bij elkaar om te genieten van DDR-rockbands als Silly en Pankow. De Franz-Club die hier was gevestigd, was een beroemde jongerenontmoetingsplaats in Oost-Berlijn. Direct na de val van de Muur werden de gebouwen eigendom van de Treuhandanstalt. In 1996 werden de eerste plannen gemaakt, in 1998 werd gestart met de herontwikkeling en in 2000 werd de vernieuwde KulturBrauerei opgeleverd. Tegenwoordige verhuurt en beheert de KulturBrauerei GmbH de voorzieningen in het gebouw. Dat gaat niet helemaal zonder slag of stoot. De bioscoop ging al eens failliet en veel kantoren staan leeg (vanwege de hoge huurprijs).
De oudste watertoren van Berlijn (1873) staat in Prenzlauer Berg en wordt ook wel der dicke Hermann genoemd, vanwege z’n brede bouw en de vermeende gelijkenis met Hermann Göring. Het is namelijk een geïmproviseerd concentratiekamp geweest onder leiding van de Nazi’s. Na de oorlog zijn in de toren flats gebouwd, maar aan het uiterlijk is niets veranderd. In de aansluitende Knaackstrasse vind je veel restaurants en bars.
De watertoren staat op een heuvel die door zijn dichte begroeiing iets weg heeft van een onbewoond eiland. De watertoren van Prenzlauerberg gaat bijna in zijn geheel schuil achter een overdadig bladerdak en kan gemakkelijk over het hoofd worden gezien. Wie een van de smalle paadjes omhoog neemt, verruilt het bedrijvige Prenzlauerberg voor een kleine oase.
Omringd door weelderig bloeiende rozenstruiken staat hier de uit fletsgele baksteen opgetrokken watertoren. Daarachter strekt zich een keurig gemaaid gazon uit, voorzien van bankjes en een aantal houten speeltoestellen. Maar het meest opvallend is een tweede – vanaf de straat onzichtbare – toren, de zogenaamde Steigerohrturm, deze is ongeveer even lang, maar vele malen slanker dan zijn pompeuze broer.
De zicht-as door de lange Straβburgerstrasse biedt uitzicht op het lager gelegen Berlin Mitte. Vanwege de ondergrondse bronnen vestigde zich hier een groot aantal brouwerijen. Nu nog is het imposante complex van de KulturBraurei gezichtsbepalend voor de buurt.
Behalve de watertoren zelf, met een reservoir voor 1200 kubieke meter grondwater, bestaat het comlex uit een ketelhuis, een machinegebouw, een portierswoning en twee onderaardse waterreservoirs.
Dharavi
Studio X Mumbai
Door verschillende entiteiten van de stad worden nieuwe ideeën uitgewisseld met architecten, stedenbouwkundigen, bouwers, ingenieurs, kunstenaars en beleidsmakers. Deze hernieuwde discussie over de metropool heeft bij Studio X Mumbai geleid tot nieuwe initiatieven.
Studio X Mumbai is onderdeel van een wereldwijd netwerk van ontwerp laboratoria van de Columbia University met als gemeenschappelijke opdracht het verkennen van de toekomst van de stad. Het initiatief is een poging tot een wereldwijd netwerk voor uitwisseling van projecten, mensen en ideeën tussen regionale leiderschap in steden in Latijns-Amerika, het Midden-Oosten, Afrika, Oost-Europa en Azië.
Studio X Mumbai maakt gebruik van een open ruimte waar onderzoek, publieke dialoog, kunst en cultuur mogelijk is om door middel van interdisciplinaire uitwisseling te komen tot een beschouwing van de toekomst van de stad. De focus ligt op de traditionele onderwerpen zoals de openbare ruimte en betaalbare woningen, maar ook op kunst, film en stedelijke ontwikkelingen. De uitdaging is om een vastgoedontwikkelaar om aan tafel te krijgen met een beleidsmaker samen met een stedelijke planner.
Studio X Mumbai is begonnen met een workshop voor ongevraagde architectuur in plaats van te wachten op een ontwikkelaar. De architect zoekt een stedelijke openbare ruimte met potentie en maakt hiervoor nieuwe ontwikkelingsvoorstellen. Vervolgens gaat Studio X bestuurders vragen te reageren op de ingediende voorstellen. De reden hiervoor is dat de stad Mumbai te groot, te overbevolkt en te complex geworden is om alleen door de overheden te worden aangestuurd. Op bepaalde niveaus kunnen beter lokale actiegroepen en architecten ingezet worden voor het begrijpen van de problemen in de lokale wijken en het oplossen van kwesties met betrekking tot het welzijn van hun leefgemeenschappen.
Studio X Mumbai is een platform voor nieuwe vormen van gesprek en zijn op zoek naar een tegenargument voor de top-down planningsprocessen in de stedelijke gebiedsontwikkeling.
Nieuwe vormen van maatschappelijke verantwoordelijkheid
Het eerste onderwerp is het verkennen van nieuwe vormen van sociale verantwoordelijkheid en duurzaamheid door middel van ontwerpvoorstellen. In combinatie met de tentoonstelling worden design charrettes georganiseerd bestaande uit docenten, ontwerpers en lokale architecten, die gezamenlijk werken aan ontwerpvoorstellen om verschillende wijken te transformeren door middel van het versterken van maatschappelijke waarden.
Bedreigde vorm van gemeenschapsleven
Studio X heeft een workshop georganiseerd over het leven in en het behoud van de bedreigde woongebouwen van Khotachiwadi. De plaatselijke bevolking wil de traditionele architectuur behouden en strijden tegen de lobby van de bouwers, die van plan zijn het gehele gebied te moderniseren. Studio X onderzoekt hoe de bewoners van het gebied zijn gerelateerd aan hun buurt en haar culturele erfgoed.
gerecycleerd afval
In Dharavi, de grootste sloppenwijk van India, waar duizenden inheemse recycling workshops opereren vanuit de eigen woningen, is nu aangewezen als referentie voor een kunstproject. Dit zal worden uitgevoerd onder leiding van van Studio X, en de deelnemers gerecycled afval verzamelen om te gebruiken voor kartonnen interieurs.
Kruisbestuiving van invloeden
Dit is een voorbeeld van wat het Studio X netwerk uiteindelijk hoopt te bereiken. Niet alleen om te integreren in het sociale- en culturele netwerk van een stad, maar ook om geleidelijk uit te breiden door middel van een kruisbestuiving van invloeden over de knooppunten in de hele wereld.
Studio X Mumbai organiseert samen met Plural een presentatie gevolgd door een paneldiscussie en kunstinstallatie over de noodzaak om een alternatief te ontwikkelen voor een sanering en herontwikkeling van een sloppenwijk in Dharavi. Dit vindt plaats via het aanbieden betaalbare huisvesting inclusief toekomstige duurzaamheidseisen door middel van participatie op buurtniveau. De presentatie is ontstaan vanuit de winnende inzending van de internationale ideeënprijsvraag, Reinventing Dharavi, georganiseerd door The Urban Design Research Institute-UDRI Mumbai. De Aspiration kunstinstallatie is een poging om kunst en topografische pictogrammen te combineren met de huidige wensen en ambities van de inwoners van Dharavi. De inventarisatie is opgebouwd vanuit gedetailleerde enquêtes en participaties van de leefgemeenschappen van Dharavi. De installatie is uiteindelijk tentoongesteld in Studio X en bestaat uit gerecyclede papier-buizen, mobiele telefoon lichten en gekleurde ringen die overeenkomen met de demografie, ambities en projecten gerelateerd aan de leefgemeenschappen van Dharavi.