Nieuw-Terbregge duurzaam wonen langs de Rotte
W O N E N L A N G S D E R O T T E
In de jaren 90 reden we in de auto over de Bergse Linker Rottekade en waren we onder de indruk van het landschap. Hier kan je fantastisch wonen, maar na het openen van het raam, was het ons duidelijk, vanwege de geluidsoverlast van de Rijksweg, is dat niet mogelijk. Na aanleg van de geluidswal is de geluidsoverlast niet hoger dan 50 dB(A), voor ons is dit voldoende comfort om een woning te gaan zoeken in Nieuw-Terbregge.
W A T E R R I J K E N V E E L R E C R E A T I E
De woonwijk Nieuw-Terbregge ligt aan de rand van het dorp Hillegersberg, tussen de Rotte en de Ring rond Rotterdam, vlakbij het Kralingse Bos. De Rotte is het kronkelige riviertje, waar Rotterdam naar is vernoemd. De groene, zeer waterrijke omgeving is populair bij recreanten, en bestaat uit de Bergse Plassen, de Rottemeren en het Kralingse- en Bergse Bos. Ideaal om te roeien, kanoën, zeilen, fietsen, wandelen en in de winter als het vriest schaatsen. Bijzondere recreatievoorzieningen zijn een skipiste, mountainbikecircuit, golfbaan en klimmuur.
L A N D E L I J K E N D I C H T B I J D E S T A D
Nieuw-Terbregge is een aantrekkelijke locatie voor mensen die in een landelijke omgeving dichtbij de stad willen wonen. De locatie is gelegen in een veengebied, 6 meter –NAP, dus nog lager dan de Rotte en omgeven door een waterrijk dijkprofiel. Met deze wijk heeft Rotterdam hogere inkomensgroepen aan zich weten te binden en tegelijk lagere inkomensgroepen de mogelijkheid geboden om een woning te kopen.
V A K A N T I E G E V O E L E N R O M A N T I S C H E S F E R E N
De sfeer is romantisch door de kenmerkende elementen, zoals schuin overstekende daken, veranda’s, vlonders, steigers, en houten gevels. Het vakantiegevoel is voortdurend aanwezig. De buitenruimte bevat zo weinig mogelijk verharding, geconcentreerd parkeren en veel bruggen. Het is een veelzijdige wijk met energiezuinige woningen, voorzien van een hoogwaardige architectuur. De split-levelwoningen hebben een tuin aan het water en een speelstraat boven de parkeerplaatsen, zodat de auto volledig aan het zicht wordt onttrokken.
D U U R Z A A M B O U W E N
In de wijk zijn 860 energiezuinige woningen en een sportcomplex gerealiseerd. De woningen verbruiken 25 tot 45 procent minder energie dan gebruikelijk is. Dat kan door gebruik te maken van de natuur, zoals zonne-energie en bodemwarmte te combineren met nieuwe technieken voor isolatie en warmtedistributie. Een duurzame oplossing, door op een natuurlijke manier het Rottewater te reinigen van met behulp van een biezenveld (helofytenfilter), is helaas niet uitgevoerd. Bij de aanleg van de geluidswal is de vervuilde grond veilig ingepakt in folie en afgedekt met schone grond, welke is ingericht als wijkpark.
P O L D E R L A N D S C H A P
Samen met het hoger gelegen dijkprofiel van de Rotte wordt de woonwijk begrensd door landschappelijke elementen. De inrichting van de wijk wordt in grote mate bepaald door water. Grenzend aan de Rotte bevinden zich veel sloten, eilanden en singels.
In de jaren 90 reden we in de auto over de Bergse Linker Rottekade en waren we onder de indruk van het landschap. Hier kan je fantastisch wonen, maar na het openen van het raam, was het ons duidelijk, vanwege de geluidsoverlast van de Rijksweg, is dat niet mogelijk. Na aanleg van de geluidswal is de geluidsoverlast niet hoger dan 50 dB(A), voor ons is dit voldoende comfort om een woning te gaan zoeken in Nieuw-Terbregge.
W A T E R R I J K E N V E E L R E C R E A T I E
De woonwijk Nieuw-Terbregge ligt aan de rand van het dorp Hillegersberg, tussen de Rotte en de Ring rond Rotterdam, vlakbij het Kralingse Bos. De Rotte is het kronkelige riviertje, waar Rotterdam naar is vernoemd. De groene, zeer waterrijke omgeving is populair bij recreanten, en bestaat uit de Bergse Plassen, de Rottemeren en het Kralingse- en Bergse Bos. Ideaal om te roeien, kanoën, zeilen, fietsen, wandelen en in de winter als het vriest schaatsen. Bijzondere recreatievoorzieningen zijn een skipiste, mountainbikecircuit, golfbaan en klimmuur.
L A N D E L I J K E N D I C H T B I J D E S T A D
Nieuw-Terbregge is een aantrekkelijke locatie voor mensen die in een landelijke omgeving dichtbij de stad willen wonen. De locatie is gelegen in een veengebied, 6 meter –NAP, dus nog lager dan de Rotte en omgeven door een waterrijk dijkprofiel. Met deze wijk heeft Rotterdam hogere inkomensgroepen aan zich weten te binden en tegelijk lagere inkomensgroepen de mogelijkheid geboden om een woning te kopen.
V A K A N T I E G E V O E L E N R O M A N T I S C H E S F E R E N
De sfeer is romantisch door de kenmerkende elementen, zoals schuin overstekende daken, veranda’s, vlonders, steigers, en houten gevels. Het vakantiegevoel is voortdurend aanwezig. De buitenruimte bevat zo weinig mogelijk verharding, geconcentreerd parkeren en veel bruggen. Het is een veelzijdige wijk met energiezuinige woningen, voorzien van een hoogwaardige architectuur. De split-levelwoningen hebben een tuin aan het water en een speelstraat boven de parkeerplaatsen, zodat de auto volledig aan het zicht wordt onttrokken.
D U U R Z A A M B O U W E N
In de wijk zijn 860 energiezuinige woningen en een sportcomplex gerealiseerd. De woningen verbruiken 25 tot 45 procent minder energie dan gebruikelijk is. Dat kan door gebruik te maken van de natuur, zoals zonne-energie en bodemwarmte te combineren met nieuwe technieken voor isolatie en warmtedistributie. Een duurzame oplossing, door op een natuurlijke manier het Rottewater te reinigen van met behulp van een biezenveld (helofytenfilter), is helaas niet uitgevoerd. Bij de aanleg van de geluidswal is de vervuilde grond veilig ingepakt in folie en afgedekt met schone grond, welke is ingericht als wijkpark.
P O L D E R L A N D S C H A P
Samen met het hoger gelegen dijkprofiel van de Rotte wordt de woonwijk begrensd door landschappelijke elementen. De inrichting van de wijk wordt in grote mate bepaald door water. Grenzend aan de Rotte bevinden zich veel sloten, eilanden en singels.
K E N G E T A L L E N
Oppervlakte
8 ha – sportvelden
1 ha – helofytenfilter/groen
10,5 ha – geluidswal/wijkpark
4 ha – politiemanege
21,5 ha – woningen, wegen, water, groen
45 ha – totaal
Woningen
40 woningen/ha – woningdichtheid
860 – totaal aantal woningen
Woningdifferentiatie (1e fase)
10% – sociale huurwoningen
17% – sociale koopwoningen
15% – middeldure koopwoningen
58% – dure koopwoningen
Fasering
1995 – start planontwikkeling
1998 – start bouw 1e fase
2000 – start bouw 2e fase
2002 – oplevering 2e fase
A A R D W A R M T E
Aardwarmte (geothermie) is de warmte die de aardkorst bevat. In de bovenste meters van de aardkorst heeft de temperatuur van de buitenlucht nog een sterke invloed op de temperatuur van de aarde. Op zo’n tien meter diepte heerst een constante temperatuur van tien graden Celsius. Daaronder neemt de temperatuur steeds verder toe. Aardwarmte kan dienen als energiebron door deze via warmtewisselaars om te zetten in elektriciteit. Ook kan warm water uit de ondergrond direct of na behandeling fungeren als warmwatervoorziening. Op plaatsen met een relatief hoge geothermische gradiënt kan warm water van twintig tot dertig graden Celsius uit relatief ondiep gelegen aquifers worden gewonnen en na gebruik worden teruggepompt. Vanwege zijn warmte-isolerende werking kan warm of koud water tijdelijk in de ondergrond worden opgeslagen. Door deze isolatiecapaciteit te benutten kunnen we warm water ‘s zomers opslaan in een ondergrondse aquifer om het vervolgens in de winter weer op te pompen voor de warmwatervoorziening. Omgekeerd biedt ondergronds opgeslagen koud water in de zomer mogelijkheden voor koeling. Ondiepe winning en opslag van warm of koud water geschiedt in Pleistocene sedimentpakketten die het eerste of tweede watervoerend pakket vormen. Vooral ondiepe aquifers in de Provincie Zuid-Holland worden voor dit doel benut. De temperatuur stijgt, als je de aarde ingaat, ±3°C per 100 meter en de constante temperatuur bedraagt de eerste 25 meter 9°C. Van groot belang zijn stromingspatronen van vloeibaar gesteente onder de aardkorst. Deze stromingspatronen bepalen, waar onder de aardkorst relatief hoge temperaturen heersen, en waar relatief lage temperaturen. Ook moeten we rekening houden met verschillen in warmtegeleiding tussen verschillende gesteentesoorten.
M I N I W A R M T E K R A C H T C E N T R A L E
Bij de miniwarmtekrachtinstallatie wordt met behulp van een gasmotor een generator aangedreven., die op zijn beurt elektriciteit levert. De warmte die tijdens dit proces vrijkomt, wordt via een warmwaterleidingnet gebruikt, om de woningen te verwarmen. Doordat een WKK-installatie gelijktijdig warmte en elektriciteit produceert, is hij zuiniger dan een gewone cv-installatie en traditionele elektriciteitsopwekking. WKK is duurzamer dan door centrales opgewekte elektriciteit omdat de restwarmte van de elektriciteitsproductie wordt benut. Berekend is dat er ongeveer 30 procent energie (en CO2) wordt bespaard.
W A R M T E P O M P
Een warmtepomp haalt de warmte op circa 20 meter diepte uit de grond. Deze warmte wordt via een wisselaar gebruikt voor het verwarmen van de woningen, in combinatie met een warmteterugwinsysteem uit ventilatielucht. Afhankelijk van de zomer- of wintersituatie kennen warmtepompen een ander type bedrijf. In de winter wordt de aan de bron ontrokken warmte door een warmtepomp op het gewenste temperatuurniveau gebracht en aan het afgiftesysteem afgegeven. Afhankelijk van het type bron wordt het gekoelde medium teruggevoerd naar de koudebron. Hiermee wordt deze ‘geladen’ voor het koelbedrijf in de zomersituatie. In de zomersituatie kunnen omkeerbare warmtepompsystemen worden gebruikt om te koelen. Wanneer in de wintersituatie ‘koude’ is geladen met de warmtepompinstallatie kan in eerste instantie worden gekoeld met het ‘vrije-koelingsprincipe’. Hierbij wordt koude uit de bron gebruikt om warmte te onttrekken aan het afgiftesysteem. Hiervoor wordt alleen water rondgepompt. Wanneer het koelvermogen onvoldoende blijkt wordt de warmtepompinstallatie ingeschakeld om mechanisch te kunnen koelen. Als er geen koude is geladen (of er geen koude meer beschikbaar is), dan kan met een omkeerbare warmtepompinstallatie mechanisch worden gekoeld. De elektrische compressiewarmtepomp en de warmtepompboiler zijn de meest gangbare omzetters. De systemen kunnen worden uitgevoerd met elektrische naverwarming of een extra conventionele warmteopwekker voor de pieklast. Bij warm tapwaterbereiding speelt de legionellaproblematiek een belangrijke rol. Elektrische naverwarming is hierbij belangrijk omdat warmtepompen veelal niet de gewenste minimale aanvoertemperatuur kunnen realiseren, hoewel dit ongunstig is voor het jaarrendement van het systeem. Momenteel wordt door warmtepompleveranciers hard aan de technieken gewerkt om de aanvoertemperatuur te verhogen en daarmee naverwarming met elektrische elementen overbodig te maken.
V L O E R- E N W A N D V E R W A R M I N G
In de woningbouw zijn met name de afgiftesystemen in de winter van belang voor verwarmingsdoeleinden. Koelwensen zijn momenteel nog niet echt ingeburgerd, hoewel bij sommige nieuwbouwwoningen koeling wenselijk is vanwege de doorwarming ten gevolge van de hoge isolatiegraad. Belangrijk bij warmtepomp installaties is het gegeven dat de afgiftesystemen bij voorkeur worden gedimensioneerd op lage temperaturen, de zogenaamde Lage Temperatuur Verwarmingssystemen (LTV). Dit is noodzakelijk om het rendement van warmtepompen gunstig te beïnvloeden. Hoe hoger de noodzakelijke aanvoertemperatuur, hoe lager het rendement van het systeem. Het verdient daarom de voorkeur het Verwarmd Oppervlak (VO) zo groot mogelijk te maken. Vanwege het lagere regime van de aanvoertemperatuur die inherent is aan warmtepompsystemen is het wenselijk om van radiatoren over te schakelen op vloer- en wandverwarming en/of convectoren.
V E R S C H I L Z O M E R E N W I N T E R
De afbeelding laat het verschil zien tussen zomer- en winterbedrijf. Bij opslagsystemen wordt het water heen en weer gepompt van de koude naar de warme bron en vice versa. In de zomer is de koude bron onttrekkingsbron en de warme bron infiltratiebron. In de winter is de situatie omgekeerd. Beide bronnen worden derhalve uitgevoerd als onttrekkingsbron en infiltratiebron.
De onttrekkingstemperatuur aan de koude bron is meestal lager dan de natuurlijke temperatuur en de onttrekkingstemperatuur aan de warme bron is meestal hoger dan de natuurlijke grondwatertemperatuur.
© (bron: Nieuw-Terbregge – Duurzaam mooi langs de Rotte)
Aardwarmte (geothermie) is de warmte die de aardkorst bevat. In de bovenste meters van de aardkorst heeft de temperatuur van de buitenlucht nog een sterke invloed op de temperatuur van de aarde. Op zo’n tien meter diepte heerst een constante temperatuur van tien graden Celsius. Daaronder neemt de temperatuur steeds verder toe. Aardwarmte kan dienen als energiebron door deze via warmtewisselaars om te zetten in elektriciteit. Ook kan warm water uit de ondergrond direct of na behandeling fungeren als warmwatervoorziening. Op plaatsen met een relatief hoge geothermische gradiënt kan warm water van twintig tot dertig graden Celsius uit relatief ondiep gelegen aquifers worden gewonnen en na gebruik worden teruggepompt. Vanwege zijn warmte-isolerende werking kan warm of koud water tijdelijk in de ondergrond worden opgeslagen. Door deze isolatiecapaciteit te benutten kunnen we warm water ‘s zomers opslaan in een ondergrondse aquifer om het vervolgens in de winter weer op te pompen voor de warmwatervoorziening. Omgekeerd biedt ondergronds opgeslagen koud water in de zomer mogelijkheden voor koeling. Ondiepe winning en opslag van warm of koud water geschiedt in Pleistocene sedimentpakketten die het eerste of tweede watervoerend pakket vormen. Vooral ondiepe aquifers in de Provincie Zuid-Holland worden voor dit doel benut. De temperatuur stijgt, als je de aarde ingaat, ±3°C per 100 meter en de constante temperatuur bedraagt de eerste 25 meter 9°C. Van groot belang zijn stromingspatronen van vloeibaar gesteente onder de aardkorst. Deze stromingspatronen bepalen, waar onder de aardkorst relatief hoge temperaturen heersen, en waar relatief lage temperaturen. Ook moeten we rekening houden met verschillen in warmtegeleiding tussen verschillende gesteentesoorten.
M I N I W A R M T E K R A C H T C E N T R A L E
Bij de miniwarmtekrachtinstallatie wordt met behulp van een gasmotor een generator aangedreven., die op zijn beurt elektriciteit levert. De warmte die tijdens dit proces vrijkomt, wordt via een warmwaterleidingnet gebruikt, om de woningen te verwarmen. Doordat een WKK-installatie gelijktijdig warmte en elektriciteit produceert, is hij zuiniger dan een gewone cv-installatie en traditionele elektriciteitsopwekking. WKK is duurzamer dan door centrales opgewekte elektriciteit omdat de restwarmte van de elektriciteitsproductie wordt benut. Berekend is dat er ongeveer 30 procent energie (en CO2) wordt bespaard.
W A R M T E P O M P
Een warmtepomp haalt de warmte op circa 20 meter diepte uit de grond. Deze warmte wordt via een wisselaar gebruikt voor het verwarmen van de woningen, in combinatie met een warmteterugwinsysteem uit ventilatielucht. Afhankelijk van de zomer- of wintersituatie kennen warmtepompen een ander type bedrijf. In de winter wordt de aan de bron ontrokken warmte door een warmtepomp op het gewenste temperatuurniveau gebracht en aan het afgiftesysteem afgegeven. Afhankelijk van het type bron wordt het gekoelde medium teruggevoerd naar de koudebron. Hiermee wordt deze ‘geladen’ voor het koelbedrijf in de zomersituatie. In de zomersituatie kunnen omkeerbare warmtepompsystemen worden gebruikt om te koelen. Wanneer in de wintersituatie ‘koude’ is geladen met de warmtepompinstallatie kan in eerste instantie worden gekoeld met het ‘vrije-koelingsprincipe’. Hierbij wordt koude uit de bron gebruikt om warmte te onttrekken aan het afgiftesysteem. Hiervoor wordt alleen water rondgepompt. Wanneer het koelvermogen onvoldoende blijkt wordt de warmtepompinstallatie ingeschakeld om mechanisch te kunnen koelen. Als er geen koude is geladen (of er geen koude meer beschikbaar is), dan kan met een omkeerbare warmtepompinstallatie mechanisch worden gekoeld. De elektrische compressiewarmtepomp en de warmtepompboiler zijn de meest gangbare omzetters. De systemen kunnen worden uitgevoerd met elektrische naverwarming of een extra conventionele warmteopwekker voor de pieklast. Bij warm tapwaterbereiding speelt de legionellaproblematiek een belangrijke rol. Elektrische naverwarming is hierbij belangrijk omdat warmtepompen veelal niet de gewenste minimale aanvoertemperatuur kunnen realiseren, hoewel dit ongunstig is voor het jaarrendement van het systeem. Momenteel wordt door warmtepompleveranciers hard aan de technieken gewerkt om de aanvoertemperatuur te verhogen en daarmee naverwarming met elektrische elementen overbodig te maken.
V L O E R- E N W A N D V E R W A R M I N G
In de woningbouw zijn met name de afgiftesystemen in de winter van belang voor verwarmingsdoeleinden. Koelwensen zijn momenteel nog niet echt ingeburgerd, hoewel bij sommige nieuwbouwwoningen koeling wenselijk is vanwege de doorwarming ten gevolge van de hoge isolatiegraad. Belangrijk bij warmtepomp installaties is het gegeven dat de afgiftesystemen bij voorkeur worden gedimensioneerd op lage temperaturen, de zogenaamde Lage Temperatuur Verwarmingssystemen (LTV). Dit is noodzakelijk om het rendement van warmtepompen gunstig te beïnvloeden. Hoe hoger de noodzakelijke aanvoertemperatuur, hoe lager het rendement van het systeem. Het verdient daarom de voorkeur het Verwarmd Oppervlak (VO) zo groot mogelijk te maken. Vanwege het lagere regime van de aanvoertemperatuur die inherent is aan warmtepompsystemen is het wenselijk om van radiatoren over te schakelen op vloer- en wandverwarming en/of convectoren.
V E R S C H I L Z O M E R E N W I N T E R
De afbeelding laat het verschil zien tussen zomer- en winterbedrijf. Bij opslagsystemen wordt het water heen en weer gepompt van de koude naar de warme bron en vice versa. In de zomer is de koude bron onttrekkingsbron en de warme bron infiltratiebron. In de winter is de situatie omgekeerd. Beide bronnen worden derhalve uitgevoerd als onttrekkingsbron en infiltratiebron.
De onttrekkingstemperatuur aan de koude bron is meestal lager dan de natuurlijke temperatuur en de onttrekkingstemperatuur aan de warme bron is meestal hoger dan de natuurlijke grondwatertemperatuur.
© (bron: Nieuw-Terbregge – Duurzaam mooi langs de Rotte)
volgende pagina >> duurzaamheid/nieuw-terbregge/warmtepomp